اختلالات بویایی ممکن است به علت مسدود شدن جریان هوا و نرسیدن بو به منطقه بویایی باشد و یا ممکن است ناشی از اختلالات گیرنده های بویایی در بینی یا مسیرهای عصبی مرکزی بویایی باشد.

با بسته شدن جریان هوا در بینی حس بویایی کاملا از بین میرود. این حالت در پولیپ های بینی، تورم مخاط بینی، تومورهای بینی یا حتی دفورمیتی های استخوانی بینی رخ می دهد. این مسئله گاهی حتی وقتی قسمت پایینی بینی کاملاً باز به نظر می رسد، اتفاق می افتد.

عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی یکی از عوامل مهم از بین رفتن حس بویایی است و مهمترین عامل آن بسته شدن مجاری تنفسی است، اما در تعدادی از بیماران بعد از برطرف شدن گرفتگی بینی این نابویایی ادامه پیدا می نماید.

ضربه به سر یکی از عوامل از دست رفتن حس بویایی است و ارتباط مستقیم با شدت ضربه ندارد و معمولاً بلافاصله بعد از ضربه ایجاد می شود.

افراد مسن علاوه بر موارد فوق ممکن است به علت دمانس و یا فقط به خاطر سن بالا دچار از بین رفتن حس بویایی شوند. بیماری های وابسته به دمانس مانند آلزایمر و پارکینسون هم با اختلالات بویایی همراهی دارند.

کودکان سالمی هستند که در سن حدود ۷ تا ۸ سالگی متوجه می شوند دیگران قابلیت درک بو را دارند ولی آنها حس بویایی ندارند این افراد موارد ژنتیکی عدم وجود حس بویایی هستند.

مواد سمی (توکسیک) می‌توانند موجب از دست رفتن حس بویایی شوند. کاهش بویایی ناشی از مواد توکسیک ممکن است که در زمان طولانی و به تدریج رخ دهد این مواد شامل مواد دندانپزشکی، فرمالین و سیگار می باشند.

تومورها: هم تومورهای داخل بینی و هم تومورهای داخل جمجمه می توانند حس بویایی را از بین ببرند. تومورهای داخل بینی بیشتر به دلیل بستن مسیر عبور هوا و تومورهای داخل جمجمه بیشتر به دلیل صدمه به منطقه بویایی مغز موجب از بین رفتن حس بویایی می‌شوند.

ایدز از عوامل دیگر نابویایی می باشد.

اختلالات روانپزشکی هم ممکن است موجب کاهش بویایی شوند.

اختلال در حس بویایی بسیار آزاردهنده تر از، از بین رفتن حس بویایی است.

برخی از افراد بدون وجود بو در محیط بوهای نامطبوع را احساس می کنند (فانتوسمی) و برخی با بوییدن بعضی از بوها به جای احساس بوی طبیعی آن ماده، بوهای بدی احساس می کنند (پاروسمی).

این حالت بیشتر همراه عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، ضربه به سر، سن بالا، مشکلات مغز (تومور لوب تمپورال یا تشنج) یا بیماری های روانپزشکی اتفاق می افتد.

داروها:داروها بیشتر موجب اختلالات طعم می شوند تا اختلال بویایی و اگر اختلال بویایی ایجاد کنند معمولاً برگشت پذیر است.

بعضی جراحی ها موجب کاهش بویایی می شوند .

اختلالات هورمونی مثل کم کاری تیرویید ممکن است موجب نابویایی شود.

دسته دیگر از نابویایی ها به علل ناشناخته ایجاد می شود.

ابتدا باید زمان شروع کاهش بویایی را سوال کنیم و سپس سابقه بیماری های تنفسی فوقانی یا ضربه به سر و بینی را بپرسیم. همچنین باید سابقه بعضی از بیماری های زمینه ای مانند کم کاری تیروئید را سوال نماییم.

سابقه داروهای مصرفی بیمار را بدانیم.

معاینه بینی شامل آندوسکوپی بینی بایستی انجام شود.

بایستی از سلامتی اعصاب موثر در حس بویایی اطمینان حاصل نماییم.

برای تشخیص کاهش حس بویایی میتوان از تستهای بررسی بویایی ویژه استفاده نمود.

نکته بسیار مهم این است که هر سمت بینی بایستی جداگانه بررسی شود.‌ افرادی که کاهش بویایی یکطرفه دارند در خطر از دست دادن حس بویایی سمت مقابل طی ۴ تا ۵ سال آینده هستند.

در صورت سابقه وجود بیماری تیروئید یا علائم مشکوک به کم کاری تیروئید باید تست های تیروئیدی انجام شود.

سی تی اسکن سینوس ها و بینی باید انجام شود.

اگر گرفتگی بینی عامل از دست رفتن بویایی باشد بیمار با درمان گرفتگی، بهبودی کامل پیدا خواهد نمود. گاهی اوقات باز شدن بینی با دارو به تنهایی صورت می گیرد ولی گاهی نیاز به استفاده همزمان دارو و جراحی می باشد.

در افرادی که هیچ علت خاصی پیدا نمی شود و به درمان دارویی با استروئید های خوراکی هم پاسخ داده نمی شود، از تکنیک خاصی برای بهبود بویایی استفاده می شود. در این تکنیک بیمار چهار بوی متفاوت را انتخاب می کند و روزی ۲ بار آنها را می بوید البته این روش درمانی بایددرمدت طولانی انجام شود.

مصرف ویتامین های آ (A)و بی(B) و ترکیبات فلزی مثل روی، توسط برخی از پزشکان استفاده می‌شود ودرمواردکمبوداین ویتامین ها کمک کننده است.

با وجود پاندمی ویروس کرونا گزارشاتی پراکنده از سراسر دنیا وجود دارد که بیمارانی از کاهش حس بویایی و گاهی کاهش حس چشایی شکایت داشته اند.

اکثریت این افراد هیچ علائم دیگری نداشتند و یا علائم عفونت تنفسی فوقانی خفیفی را گزارش کردند.

در بسیاری از این افراد برگشت حس بویایی ظرف یکی دو هفته اتفاق افتاده. البته اعلان نظر قطعی نیازمند مطالعات بیشتر درآینده وهمکاری مبتلایان به این عارضه می باشد .